miejsce: Potulice

Fragment planu obozu w Potulicach z lat wojny

19 czerwca 1945 roku Potulice zostały siedzibą nowo utworzonego Pomorskiego Zarządu Obozów Pracy, któremu podlegały obozy na terenie województw: pomorskiego, zachodniopomorskiego i gdańskiego. Następnie powołano Okręgowe Zarządy Pracy Więźniów (Obóz pracy Potulice podlegał pod okręg „Pomorze” i obejmował swym zasięgiem w tym okresie powiaty: bydgoski, inowrocławski, szubiński, wyrzyski, sępoleński, tucholski i świecki).

Po ich likwidacji w 1947 roku, administracją obozów zajęły się Wydziały Więziennictwa WUBP. Kontrole nad więźniami sprawował Wydział Pracy Więźniów w Departamencie Więziennictwa MBP. Obóz zostaje rozwiązany na przełomie 1949/50 roku. Na jego miejscu powstaje obóz karny (17 VII 1950). Więźniami obozu w 90 % byli Niemcy, następnie Polacy, osadzani za powiązania z podziemiem niepodległościowym, za przynależność do niemieckiej grupy narodowościowej, co na terenach wcielonych do Rzeszy było dosyć częste. Na terenie Pomorza Gdańskiego był przymus germanizacyjny. 22 II 1942 roku Albert Forster wydał odezwę, zalecającą podpisywać DVL. W latach 1942 – 1944 do III grupy zapisało się ok 60 % Polaków. Po wkroczeniu wojsk radzieckich i wprowadzeniu nowej administracji ujawnił się brak zrozumienia sytuacji Polaków z obszarów wcielonych do Rzeszy. Na terenach GG Polacy podpisujący DVL byli uważani za zdrajców. Poprawa sytuacji na terenie województwa pomorskiego nastąpiła po 25 VII 1945 roku. Mieszkańcy tego obszaru oprócz kilku powiatów, które podczas wojny należały do Kraju Warty, mogli po złożeniu deklaracji wierności narodowi polskiemu otrzymać zaświadczenie, że są obywatelami polskimi. Oczywiście wszelkie weryfikacje były rozpatrywane przez władze bezpieczeństwa. Dochodziło do wielu nadużyć.

Dużą liczbę osób uwięzionych stanowiły kobiety z dziećmi i osoby starsze. Według sprawozdania Ignacego Cedrowskiego (lekarza obozowego), obejmującego okres od 1 IV 1947 do 31 I 1948 roku, dzieci w tamtym okresie stanowiły liczebnie ¼ obozu. Na 1285 dzieci poniżej 14 roku życia około 900 pozostawało bez matek. Sprawozdanie z działalności Departamentu Więziennictwa MBP z 15 V 1948 roku sygnalizuje problem gwałtów na kobietach. Ukazuje również wysoki wskaźnik zmarłych noworodków, świadczący o niskich dodatkach żywnościowych dla kobiet.

Wideo

Film o dwóch obozach, jakie - jeden po drugim - istniały w miejscowości Potulice: niemieckim, podczas II wojny światowej, dla polskiej ludności Pomorza oraz polskim, po wojnie, dla Niemców. Ukazana jest powszechna niewiedza miejscowej ludności nt. istnienia drugiego z nich oraz niechęć do kultywowania pamięci o nim.Film o dwóch obozach, jakie - jeden po drugim - istniały w miejscowości Potulice: niemieckim, podczas II wojny światowej, dla polskiej ludności Pomorza oraz polskim, po wojnie, dla Niemców. Ukazana jest powszechna niewiedza miejscowej ludności nt. istnienia drugiego z nich oraz niechęć do kultywowania pamięci o nim.

materiał: Telewizja Polska S.A.

Wybrana bibliografia

L. Bronka, „Centralny Obóz Pracy w Potulicach w latach 1945 – 1950”, Bydgoszcz 1993, mps pracy magisterskiej.
L. Chrzanowski, Wypędzenia z Pomorza, Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004, nr 5 (40), ss. 34 – 48.
H. Hirsh, Zemsta ofiar. Niemcy w obozach w Polsce 1944 – 1950, Warszawa 1999.
B. Kopka, Obozy pracy w Polsce 1944 – 1950. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 2002.
Obóz w Potulicach – aspekt trudnego sąsiedztwa polsko- niemieckiego w okresie dwóch totalitaryzmów, pod red. A. Paczoskiej, Bydgoszcz 2005.
A. Paczoska, Dzieci z Potulic, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2003-2004, nr 12 -1 (35 – 36), ss.61 – 64.
Potulice, wspólna trudna przeszłość, Nakło nad Notecią 2002.
Wspólna czy podzielona pamięć? Obóz Potulice w latach II wojny światowej i jego powojenne losy, praca zbiorowa pod red. G. Bekkera i W. Stankowskiego, Bydgoszcz 2007.